Bukszpan, zwany inaczej gryszpanem (Buxus) jest rodzajem zimozielonych krzewów i drzew z rodziny bukszpanowatych. Do tego rodzaju można zaliczyć nawet 100 gatunków. Większość z nich rośnie w klimacie podzwrotnikowym Afryki Południowej, Ameryki Środkowej oraz Karaibów. Jest jednak kilka gatunków, które dobrze czują się w klimacie umiarkowanym Europy i Azji, m. in. bukszpan jest niezwykle popularny i chętnie uprawiany w Polsce. W uprawie przoduje bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens), który idealnie sprawdza się w roli żywopłotu oraz bukszpan drobnolistny (Buxus microphylla), będący wdzięcznym obiektem formowania.
Gryszpan jest rośliną o zwartym pokroju, z mnóstwem drobniutkich listków i zdolnościom do szybkiej regeneracji świetnie sprawdza się jako niska lub wysoka bariera, obwódka rabat lub ścieżek. Można go uprawiać zarówno w gruncie jak i w pojemnikach.
Uprawa bukszpanu
Bukszpan nie jest rośliną zbyt wymagającą. W warunkach naturalnych rośnie przeważnie na podłożu wapiennym, ale toleruje również ziemię o odczynie lekko kwaśnym. Idealne podłoże powinno być lekkie, przepuszczalne, próchniczne i zawsze lekko wilgotne. Jeśli roślina nie będzie narażona na mroźne wiatry zimą, to można ją posadzić zarówno w miejscu nasłonecznionym jak i w cieniu.
W Polsce bukszpan najczęściej sadzony jest jako żywopłot. W naszych warunkach nie osiąga on zasadniczo wysokości powyżej jednego metra. Ale jest to roślina, która wciąż zyskuje popularność gdyż z łatwością można ją formować, najczęściej są to kule. Ale bukszpan tak dobrze znosi cięcie, że można się pokusić o stworzenie bardziej fantazyjnych figur.
Bukszpan w pojemniku
Bukszpanowi uprawianemu w pojemniku należy zapewnić lepszej jakości podłoże niż temu, który rośnie w podłożu. Zwykła ziemia do roślin doniczkowych, to może być zbyt mało. Dobrze jest wymieszać torf odkwaszony wraz z niewielką ilością gliny, do tego piasek i koniecznie dobrze przesiany kompost. Bukszpan jest miłośnikiem stale lekko wilgotnego podłoża. Źle znosi przesuszenie, ale jeszcze gorzej przelanie. Jest sposób by takie idealnie, stale wilgotne podłoże roślinie zapewnić. Wystarczy do powyższej mieszanki dodać hydrożel. Jest to substancja niezwykła. Ma zdolność pochłaniania dużych ilości wody wielokrotnie zwiększając swą objętość. Gdy wody brakuje, uwalnia ją sukcesywnie oddając ją roślinie. Substancja ta to polimery akrylowe, które nie tylko absorbują nadmiar wody a w odpowiednim czasie oddadzą ją bukszpanowi. Zwiększając swoją objętość a następnie się kurcząc poprawiają strukturę ziemi, rozluźniając ją i napowietrzając. Hydrożel jest substancją biodegradowalną, w zależności od składu podłoża może się w nim znajdować od 6 do 8 lat, by następnie ulec rozkładowi. Także wystarczy dawkę zalecaną przez producenta wymieszać z przygotowanym podłożem, by uwolnić się od częstego podlewania, zapewniając jednocześnie bukszpanowi komfortowe warunki rozwoju.
Gdy mieszanka jest już gotowa, na dno pojemnika (które oczywiście powinno posiadać otwory), przeznaczonego dla bukszpanu, wsypujemy kilka centymetrów drenażu. Mogą to być drobne kamyczki, żwir lub keramzyt. Obojętny jest materiał, z którego wykonany jest pojemnik. Może to być drewniana skrzynia, donica kamionkowa czy ceramiczna, może być betonowa. Ważne, by wielkość jej była dostosowana do wielkości rośliny i jej bryły korzeniowej. Gdy rośliny zostaną posadzone, trzeba je obficie podlać a nadmiar wody wylać z podstawka.
Bukszpan rosnący w pojemniku powinien być przesadzany systematycznie co 2-3 lata. Donica musi być wówczas większa a pustą przestrzeń dobrze jest dopełnić kompostem.
Bukszpan w gruncie
W zależności od tego, czy sadzimy bukszpany jako solitery czy jako żywopłot, wykopujemy dołki lub rowki, które powinny być co najmniej o 1/3 większe i głębsze niż bryła korzeniona. Jest to o tyle istotne, że dobrze jest wykopaną ziemię wymieszać z kompostem zanim obsypie się nią roślinę. Tak samo jak w przypadku sadzenia w doniczkach, również przy sadzeniu w podłożu świetnie sprawdzi się wymieszanie na dnie dołka hydrożelu z kompostem. To rozwiązanie zapewni stałą wilgotność podłoża przez dłuższy czas bez konieczności ciągłego podlewania. Sadzonka musi zostać posadzona na takiej samej głębokości, na której rosła w szkółce lub poprzedniej donicy, następnie obsypana ziemią, którą trzeba dobrze ugnieść. Wybujałe pędy należy przyciąć, co spowoduje szybsze i lepsze ukorzenienie się bukszpanu. Świeżo posadzone rośliny obficie podlewamy.
Bukszpan dobrze jest sadzić i przesadzać w dzień pochmurny.
Polecane odmiany bukszpanu drobnolistnego:
- odmiany o żółtym lub żółtopstrym ulistnieniu: Golden Triumph, Sunnyside
- odmiany karłowe: Winter Gem, Compacta, Faulkner, Green Pillow
Polecane odmiany bukszpanu wieczniezielonego:
- odmiany karłowe: Blauer Heinz, Suffruticosa
- odmiany kolumnowe: Raket, Graham Blandy
- odmiana silnie rosnąca: Arborescens
- odmiany o odmiennym kształcie liści: Bullata (wybrzuszone), Rotundifolia (okrągłe), Kraków (wąskie), Angustifolia (wąskie)
- odmiany o biało- i żółtopstrym ulistnieniu: Aureovariegata, Variegata, Marginata, Elegantissima, Elegans
- odmiany o żółtym ulistnieniu: Golden China, Notata, Latifolia Maculata.